VN
EN
Văn hóa vốn là một khái niệm đa nghĩa và có rất nhiều định nghĩa khác nhau. Năm 1952, hai nhà nhân loại học người Mỹ là A.Kroeber và C.Kluckhohn đã thống kê được 152 nghìn định nghĩa và chia ra làm 6 nhóm chính. Tại Hội nghị Triết học thế giới năm 1980, người ta đã thống kê được 250 nghìn định nghĩa và được nhà văn hóa học người Nga – A.X.Ca-rơ-min phân thành 14 nhóm…. Nhưng chung lại, người ta xác định văn hóa là một thuộc tính chỉ có ở loài người, là cái phân biệt con người và động vật. Trong phạm vi loài người, văn hóa còn là dấu hiệu phân biệt giữa cộng đồng xã hội này với cộng đồng xã hội khác. Đó chính là hệ giá trị và chuẩn mực xã hội và những truyền thống khác nhau mà các cộng đồng người đã tạo nên trong quá trình hoạt động thực tiễn như quan niệm của tiến sĩ Federico Mayor – nguyên tổng thư kí UNESCO:
“văn hóa là một tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo của con người trong quá khứ và trong hiên tại. Qua các thế kỷ hoạt động sáng tạo ấy đã hình thành nên một hệ thống giá trị, các truyền thống và thị hiếu – những yếu tố xác định tính riêng của mỗi dân tộc”.
Từ cách tiếp cận này, người ta chia văn hóa thành hai hình thái:
V
ăn hóa cá nhân
và
V
ăn hóa cộng đồng
, hay còn gọi là văn hóa của nhóm xã hội.
Văn hóa cá nhân là toàn bộ vốn tri thức, kinh nghiệm… tích lũy vào một con người, biểu hiện ở định hướng giá trị và phương thức hành xử của người ấy trong mối quan hệ với tự nhiên, với xã hội và với bản thân nó. Văn hóa cá nhân phát triển đến đỉnh cao thì trở thành danh nhân.
Khi xã hội phát triển làm xuất hiện các giới nghiệp định hình như trí thức, viên chức, tăng lữ, doanh nhân, công nhân… thì mỗi giới đều có một mẫu nhân cách và tương ứng với nó sẽ có các dạng văn hóa cá nhân như văn hóa trí thức, văn hóa viên chức, văn hóa tăng lữ, văn hóa doanh nhân, văn hóa công nhân….
Còn văn hóa cộng đồng là văn hóa của nhóm xã hội, nhưng không phải là sự kết hợp sô học của những văn hóa cá nhân mà là toàn bộ hệ giá trị và phương thức hành xử được các thành viên trong cộng đồng chia sẽ và tự giác thực hiện, trở thành truyền thống của họ. Xã hội Việt Nam truyền thống đã sản sinh ra các dạng cộng đồng như gia đình, làng xã, tộc người, dân tộc, tôn giáo…, tương ứng có các dạng văn hóa cộng đồng như văn hóa gia đình, văn hóa làng xã, văn hóa dân tộc, văn hóa phật giáo, thiên chúa giáo… Xã hội hiện đại làm xuất hiện thêm nhiều dạng cộng đồng mới như văn hóa doanh nghiệp, văn hóa trang trại…
Doanh nhân
(Homme d`affaires; Bisinisement)
là một từ xuất hiện đã lâu gắn với các nền kinh tế thị trường; ngay ở miền Nam tr
ước
năm 1975 từ này cũng đã khá phổ biến và được giải thích là
người kinh doanh
. Từ khi Đảng ta khởi xướng công cuộc đổi mới đất nước và xác định nền kinh tế nước ta là nền kinh tế thị trường theo định hướng
XHCN
thì khái niệm này mới được dùng và ngày trở nên phổ biến. Theo cách hiểu chung nhất,
doanh nhân là người có xu hướng và khát vọng làm giàu bằng việc tổ chức các hoạt động kinh doanh nhằm không ngừng tạo ra giá trị thặng dư tối đa, làm gia tăng tài sản cho mình, góp phần tăng trưởng tài sản cho xã hội.
Còn theo quan niệm của Trung tâm văn hóa Việt Nam thì doanh nhân không phải là người kinh doanh thông thường, đó là ông chủ của doanh nghiệp.
Văn hóa doanh nhân là văn hóa chủ doanh nghiệp
. Như vậy, trong nền văn hóa kinh doanh hiện đại, ta dễ nhận ra hai hình thái khác nhau: hình thái văn hóa cá nhân – văn hóa doanh nhân; hình thái văn hóa cộng đồng – văn hóa doanh nghiệp. Tức là khi nào ông chủ doanh nghiệp vận dụng một cách sáng tạo văn hóa trong hoạt động kinh doanh, lúc đó ông đang xây dựng
văn hóa doanh nghiệp
; và khi nào ông chủ doanh nghiệp để lại dấu ấn sáng tạo trong văn hóa doanh nghiệp của mình, lúc đó ông ta mới có cái gọi là
văn hóa doanh nhân
. Từ sự giải thích này, ta có thể thống nhất một cách hiểu:
văn hóa doanh nhân là sự kết hợp giữa văn hóa kinh doanh và đạo đức kinh doanh của chủ doanh nghiệp
, cũng tức là sự kết hợp giữa văn hóa nghề nghiệp với văn hóa nhân cách của doanh nhân.
Vậy văn hóa kinh doanh là gì?
Từ g
ó
c độ của văn hóa học, chúng ta thấy rằng văn hóa kinh doanh của doanh nghiệp thuộc dạng văn hóa cộng đồng, ngày nay người ta thường gọi là
Văn hóa tổ chức.
E.N.Schein, nhà nghiên cứu người Mỹ đã nêu một định nghĩa: “
văn hóa tổ chức là toàn bộ cách thức và nguyên tắc xử lý các vấn đề thống nhất bên trong và thích ứng với bên ngoài để tồn tại và phá
t
triển. Những cách thức và nguyên tắc đó là yếu tố khởi nguyên, được các thành viên trong tổ chức tự nguyện chấp nhận, lấy đó làm phương hướng hành động, phân tích và đưa ra những quyết định thích hợp”.
Như vậy, nếu vận dung vào doanh nghiệp,
cơ cấu văn hóa tổ chức
sẽ gồm một số yếu tố chủ yếu như:
-
Yếu tố giá trị
: xuất phát từ nhu cầu của các thành viên, người lãnh đạo cần lựa chọn một định hướng giá trị phù hợp. Có tổ chức lấy sáng tạo làm giá trị hàng đầu, tổ chức khác lại đề cao giá trị là việc hoàn thành nhiệm vụ, ho
ặ
c thu nhập cao…
-
Yếu tố chuẩn mực
: là các quy định có chức năng hướng dẫn cách hành x
ử
để mọi người phấn đấu thực hiện tốt mục tiêu mà tổ chức đặt ra.
-
Yếu tổ biể
u
hiện của tổ chức
: mỗi tổ chức thường khẳng định mình qua việc sử dụng hệ thống các biểu tượng như lôgo, thương hiệu, khẩu hiệu, trang phục, lễ hội, các nghi thức giao tiếp, sinh hoạt tập thể và các hình thức sinh hoạt khác.
-
Xây dựng bầu không khí tinh thần trong tổ chức
: sức mạnh của tổ chức biểu thị ở sự đồng thuận tinh thần, vì vậy người lãnh đạo cần quan tâm xây dựng những tình cảm cao đẹp trong tổ chức của mình.
-
Xây dựng phong cách quản lý
: Biểu hiện ở một số điểm như:
+ Có tinh thần làm chủ, tôn trọng người khác nếu thấy hợp lý, không võ đoán, kiêu ngạo..
+ Quyết đoán nhưng không độc đoán, mỗi khi đưa ra quyết sách cần dựa vào những dữ kiện thật, đồng thời có khả năng nhìn xa, trông rộng;
+ Dám chịu trách nhiệm với cấp trên, cấp dưới, với khách hàng và xã hội…
V
ăn hóa doanh nhân của doanh nghiệp thuộc loại hình văn hóa công đồng, văn hóa doanh nhân còn được tạo thành bởi
nhân cách doanh nhân
– văn hóa cá nhân mà cốt lõi của nó là
định hướng giá trị
.
Định hướng gi
á
trị của doanh nhân trước hết và chủ đạo là làm giàu, hay nói như người Trung Quốc là “tri phú” – biết làm giàu. Định hướng này có thể phân thành 3 yếu tố:
Có tri thức làm giàu, Có khát vọng làm giàu, Biết cách ứng xử trong làm giàu.
Doanh nhân là đội quân chủ lực, những người tiên phong trong công cuộc làm cho dân giàu, nước mạnh. Làm giàu và biết cách làm giàu là hai vấn đề khác nhau; Làm giàu là nhu cầu tự nhiên của mỗi người, còn biết cá
c
h làm giàu mới là vấn đề của văn hóa. Cách làm giàu vừa là khoa học lại vừa là nghệ thuật và khi làm giàu được xem là hoạt động sáng tạo thì văn hóa doanh nhân đồng nghĩa với văn hóa làm giàu hay đạo làm giàu của doanh nhân. Gs.Ts Hoàng Vinh đã có một định nghĩa khá toàn diện: “
Văn hóa doanh nhân thuộc dạng văn hóa cá nhân, hình thành trong môi trường của một doanh nghiệp thành đạt. Đó là toàn bộ vốn tri thức, kinh nghiệm, biểu thị thành những giá trị và khuôn mẫu hành xử tích lũy vào một cá nhân tạo nên văn hóa doanh nhân – một con người có trí thức làm giàu, có khả năng làm giàu, có khát vọng làm giàu, dám chịu rủi ro để làm giàu bằng cách tổ chức các hoạt động kinh doanh, liên tục tạo ra giá trị thặng dư tối đa, không ngừng làm gia tăng tài sản cho cá nhân cũng như cho doanh nghiệp”.
Nước ta thời xưa theo truyền thống Nho giáo trọng
nông ức thương
nhằm cột chặt người dân vào ruộng đất, làng xã….
Sĩ - nông - công – thương
, tầng lớp buôn bán (doanh nhân) được xếp vào hạng cuối. Vì vậy, đội ngũ những người biết làm giàu ở nước ta rất hiếm và xuất hiện khá muộn, chủ yếu là vào đầu thế kỷ XX khi phong trào Duy tân được đề xướng: “Chú trọng mở mang kinh tế”, “Không để dân giàu thì không có con đường nào đạt đến mục đích tự trị được”…C
ử
nhân Lương Văn Can
(1854-1927) đã từng viết sách
“
Thương học phương châm” trong đó đã nêu ra 10 nguyên nhân khiến
thương
nghiệp nước ta không phát triển được:
người mình không có thương phẩm; Không có thương hội; không có tín thực; không có kiên tâm; Không có nghị lực; Không biết trọng nghề; Không có thương học; Kém đường giao tiếp; Không biết tiết kiệm; Khinh nội hóa.
Nhóm
T
rần Văn Chiêu cũng đã soạn th
ảo
và
ấ
n hành cuốn sách ”
Thương cổ luận
”…Ở Hà Tĩnh,
Nghệ An, những năm đầu thế kỷ 20 cũng đã xuất hiện một số đại nho
l
àm
nghề buôn để lấy tiền hoạt động cách mạng như cụ Nghè Ngô Đức Kế mở Triêu dương thương quán ở phố Cầu Rầm
(Vinh), Thủ khoa Lê V
ă
n Huân mở của hàng buôn bán ở chợ Trổ
(Đức Thọ)…
Từ khi khởi xướng công cuộc đổi mới, cùng với những kết quả quan trọng về phát triển kinh tế, xã hội, Đảng ta cũng không ngừng lớn mạnh thêm về tư duy kinh tế. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã khẳng định mục tiêu nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN
ở nước ta là nhằm thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; giải phóng mạnh mẽ và không ngừng phát triển sức sản xuất, nâng cao đời sống cho nhân dân; đẩy mạnh xóa đói, giảm nghèo, khuyến k
h
ích mọi người vươn lên làm giàu chính đáng… riêng đối với từng lớp doanh nhân, Đảng đã khẳng định quan điểm:
Tạo điều kiện phát huy tiềm năng và vai trò tích cực trong phát triển sản xuất kinh doanh của các doanh nhân để mỡ rộng đầu tư trong nước và ở nước ngoài; giải quyết việc làm cho người lao động; nâng cao chất lượng sản phẩm; tạo dựng thương hiệu hàng hóa Việt Nam.*
Ở
tỉnh
ta, thực hiện Nghị quyết Đại hội
Đ
ảng bộ tỉnh lần thứ XVI, BCHTU đã ban hành nghị quyết chuyên đề (
số 02-NQ/TU ngày 24/8/2006) về việc tăng cường lãnh đạo phát triển doanh nghiệp đến năm 2010 và những năm tiếp theo;
UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch thực hiện và ra quyết định số 2208/QĐ- UBND ngày 18/9/2006 thành lập
Ban chỉ đạo vì sự phát triển doan
h
nghiệp.
Từ đó đến nay, tháng hành động vì sự phát triển doang nghiệp đã thực sự trở thành ngày hội của các doanh nhân với nhiều hoạt động sôi nổi, thiết thực; và đây là dịp các tầng lớp xã hội thể hiện sự tôn vinh, góp phần tạo nên bầu không khí tinh thần mới cho đội ngũ doanh nhân cũng như cho cộng đồng xã hội hướng về doanh nhân – đội quân chủ lực làm giàu cho quê hương, đất nước và cho chính bản thân mình.
K
ỷ niệm 5 năm ngày Doanh nhân Việt Nam (13/10/2004- 13/10/2009), UBND tỉnh đã làm việc với ban chỉ đạo vì sự phát triển doanh nghiệp và Ban đổi mới quản lý doanh nghiệp tỉnh và ra Thông báo kết luận số 221/
TB
- UBND, ngày 14/9/2009 với nhiều nội dung quan trọng, trong đó tập trung chỉ đạo nội dung “Đưa tri thức văn hóa vào doanh nghiệp”. Thực hiện thông báo trên, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan hữu quan tổ chức
Tuần văn hóa, thể thao, du lịch
hưởng ứng ngày Doanh nhân Việt Nam với các chương trình như; khai trương phòng đọc sách Doanh nhân, Giải bóng chuyền Doanh nhân, Giải quần vợt “Tạp chí Văn hóa” mở rộng, Tiếng hát Doanh nhân Hà Tĩnh lần thứ 2, Doanh nhân về với doanh nhân, và tọa đàm
“Văn hóa với Doanh nghiệp”.
Trong xu thế hội nhập và phát triển hiện nay, đối với Việt Nam cũng như các quốc gia cùng bối cảnh khác, doanh nghiệp chiếm một vai trò hết sức quan trọng trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đ
ấ
t nước. Như đã nói ở trên, văn hóa là yếu tố hàng đầu để đảm bảo cho doanh nghiệp phát triển bền vững. Với tình hình phát triển doanh nghiệp của chúng ta hiện nay, việc xây dựng văn hóa doanh nhân, doanh nghiệp đang là một yếu tố cấp bách và các doanh nghiệp phải coi là vấn đề thiết thân, sống còn của mình.
H
i v
ọ
ng rằng, qua các cuộc sinh hoạt văn hóa như thế này, các nhà quản lý, các nhà khoa học, các doanh nhân sẽ cùng nhau tìm ra được các giải pháp hữu hiệu nhất cho sự hình thành và phát triển văn hóa doanh nhân, doanh nghiệp./.
Võ Hồng Hải -
Giám đốc Sở VHTT và Du lịch
4.1.jpg)
