Sản xuất vaccine ở Việt Nam: Có năng lực nhưng thiếu chiến lược

Các cuộc phỏng vấn sâu với các công ty sản xuất vaccine cho thấy bốn công ty nhà nước có đủ nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng và thiết bị cho công suất sản xuất tối đa của họ, nhưng có thể không đủ năng lực để nâng cấp hoặc mở rộng sang công nghệ hoặc vaccine mới. Dù nhân sự được đào tạo và chuyên môn hóa cho từng dây chuyền và/hoặc công đoạn sản xuất, họ sẽ cần đào tạo bổ sung, nâng cấp cơ sở hạ tầng và/hoặc thiết bị nếu các công ty phát triển hoặc nhận chuyển giao công nghệ mới.

Theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam vẫn có cơ sở để tăng năng lực sản xuất vaccine, như truyền thống hợp tác lâu đời giữa các đơn vị nghiên cứu, sản xuất và các tổ chức quốc tế về chuyển giao công nghệ phát triển vaccine. Bên cạnh đó, gần đây chính phủ cũng đã có cam kết về ưu tiên đảm bảo an ninh vaccine, như đã nêu rõ trong quyết định về Chương trình Khoa học và Công nghệ trọng điểm Quốc gia về Nghiên cứu và Sản xuất vaccine cho người đến năm 2030, cũng như Chương trình Phát triển Công nghiệp Dược và Dược liệu sản xuất trong nước đến năm 2030 và Tầm nhìn đến năm 2045.

Thêm vào đó, chính phủ đã thực hiện một số chính sách nhằm xây dựng và củng cố ngành sản xuất vaccine trong nước thông qua các chính sách ưu đãi về thuế, cho vay lãi suất thấp và miễn thuế, đồng thời dành quỹ đất để mở rộng cơ sở. Nhưng dù cho các công ty nhà nước được giao đất để xây dựng các cơ sở sản xuất, ngân sách để nâng cấp và hiện đại hóa các cơ sở này rất hạn chế.

Thế nên từ góc nhìn của tất cả các công ty sản xuất vaccine ở Việt Nam, vấn đề tồn tại lớn nhất chính là việc thiếu một chiến lược rõ ràng, tổng thể dài hạn cho việc phát triển vaccine trong nước. Điều này dẫn đến đầu tư cho R&D vaccine không hiệu quả, bao gồm cả việc xây dựng năng lực nguồn nhân lực, nâng cấp cơ sở hạ tầng và duy trì GMP.

Do đó, "nhu cầu cấp thiết hiện nay là một chiến lược và kế hoạch triển khai dài hạn, toàn diện với đầy đủ kinh phí để phát triển vaccine trong nước, bao gồm các chính sách giá cạnh tranh nhằm đảm bảo hiệu quả đầu tư và xây dựng an ninh vaccine", báo cáo nhấn mạnh.