Thực trạng chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam

Trong hơn một thập kỷ qua, Đông Nam Á thực sự đã trở thành điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư vào phát triển năng lượng tái tạo. Việt Nam còn kỳ vọng quá trình chuyển đổi xanh sẽ là động lực thúc đẩy kinh tế tăng trưởng mạnh mẽ. Tuy nhiên, nước này cần hết sức cẩn trọng, tránh “vay nợ” quá nhiều hoặc dễ dãi cấp phép cho những dự án chưa được thẩm định kỹ càng (về mặt công nghệ, tính hiệu quả, …) Nếu chỉ đơn thuần đi theo lộ trình được áp dụng bởi các nước phát triển (sở hữu nhiều nguồn lực) thì Việt Nam sẽ rất khó thành công. Trên thực tế, tình trạng dư thừa sản lượng điện mặt trời và những khoản tiền lớn được đổ cho các công nghệ mới như hydrogen, … còn đang làm xao nhãng bước tiến của ngành năng lượng. Vì thế, Việt Nam nên có chiến lược ưu tiên giải quyết những khoảng trống hiện tại trước khi hoàn toàn chấm dứt sử dụng nhiên liệu hóa thạch và chạy theo các khoản đầu xanh nhưng “mạo hiểm”.

Mấy năm trước, để thúc đẩy hoạt động sản xuất điện gió và mặt trời, Chính phủ Việt Nam đã ban hành một số chính sách ưu đãi (như thu mua điện với giá cao),… khiến lĩnh vực này nhanh chóng bùng nổ, thậm chí “gây sốt”. Nhưng sự thiếu hụt năng lực của lưới truyền tải quốc gia đã không cho phép điện mặt trời được cung cấp trên quy mô lớn, dẫn tới dư thừa sản lượng, EVN phải điều chỉnh kế hoạch mua và giá mua điện khiến hàng loạt nhà đầu tư điêu đứng. Trong lúc đó, mảng khí hóa lỏng (LNG) – cấu phần quan trọng trong chiến lược năng lượng quốc gia của Việt Nam, theo Quy hoạch điện VIII – cũng gặp rất nhiều khó khăn. Giống như JETP, LNG (và một số giải pháp phát thải thấp) thường bị xem là kênh đầu tư kém hấp dẫn mặc dù chúng nên được đóng vai trò như một nguồn nhiên liệu phụ tải quan trọng và và ít gây hại môi trường (hơn than đá) cho quá trình công nghiệp hóa.

Trong bối cảnh đó, những nhà đầu tư trong nước buộc phải tìm đến một số công nghệ mới, chẳng hạn hydrogen, ... Đầu năm nay, công ty TGS Green Hydrogen đã công bố dự án xây dựng nhà máy hydrogen xanh đầu tiên ở Việt Nam tại tỉnh Bến Tre (vốn đầu tư giai đoạn 1 đạt 840 triệu USD) – dự kiến sẽ được hoàn thành vào năm 2024, không chỉ cung cấp trong nước mà còn để phục vụ xuất khẩu. Tuy nhiên, việc sản xuất hydrogen bằng quá trình điện phân (tách hydro và oxy khỏi nước) lại tiêu tốn rất nhiều năng lượng (thậm chí còn lớn hơn cả năng lượng do hydro tạo ra), cho nên không hiệu quả về mặt chi phí và khó triển khai trên quy mô lớn.