Việt Nam đang chuyển mạnh sang tạo ra 'tài sản trí tuệ', phục vụ tăng trưởng theo chiều sâu

Việc sửa đổi, bổ sung Luật SHTT lần này là yêu cầu cấp thiết

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày Tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ chiều ngày 21/10, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt cho biết, sở hữu trí tuệ là yếu tố quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội vì tài sản trí tuệ có giá trị lớn trong nền kinh tế tri thức, là nguồn lực cho phát triển sản xuất kinh doanh và là công cụ cạnh tranh hiệu quả của doanh nghiệp và nền kinh tế.

Trải qua 16 năm thi hành từ khi được ban hành năm 2005 đến nay, Luật Sở hữu trí tuệ đã phát huy vai trò trong việc điều chỉnh các quan hệ pháp luật đối với loại tài sản đặc biệt này. “Tuy nhiên, bối cảnh phát triển hiện nay đã có nhiều thay đổi so với năm 2005. Việt Nam không còn thuần túy là nước “sử dụng tài sản trí tuệ” mà đang chuyển mạnh sang là nước tạo ra tài sản này phục vụ cho mô hình tăng trưởng theo chiều sâu”, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt nêu.

Việc sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ vào năm 2009 và 2019 không đáng kể, chưa tạo ra động lực mạnh mẽ cho việc nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, cũng như chưa đảm bảo hành lang pháp lý đầy đủ và hiệu quả đối với việc bảo hộ, khai thác và bảo vệ tài sản trí tuệ. Do đó, việc sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ lần này là yêu cầu cấp thiết đối với phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam.

Điều này đã được thể hiện trong chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về hoàn thiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, công nghiệp hóa và hiện đại hóa để chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, phát triển nhanh và bền vững dựa chủ yếu vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

“Bên cạnh đó, quá trình hội nhập kinh tế sâu rộng hiện nay với việc Việt Nam tham gia nhiều cam kết quốc tế hướng đến việc nâng cao đáng kể mức độ bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ, điển hình là Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA). Những cam kết quốc tế này đòi hỏi việc nội luật hóa thông qua sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ”, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt cho hay.

Theo Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt, việc xây dựng dự án Luật đã được thực hiện theo đúng trình tự, thủ tục quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, bao gồm các bước: Thành lập Ban soạn thảo và Tổ biên tập; xây dựng dự thảo; tổ chức các hội nghị hội thảo, gửi công văn xin ý kiến các cơ quan, tổ chức có liên quan; lấy ý kiến rộng rãi các cơ quan, tổ chức, cá nhân; thẩm định hồ sơ dự án Luật; trình Chính phủ cho ý kiến về hồ sơ dự án Luật và hoàn thiện hồ sơ trình Quốc hội.

Theo đó, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 92 điều (trong đó bổ sung 12 điều, sửa đổi 80 điều) và bãi bỏ 02 điều, nâng tổng số điều của Luật Sở hữu trí tuệ sau khi sửa đổi lên 232 điều, thuộc 7 nhóm chính sách đã được thông qua. Cụ thể, bảo đảm quy định rõ về tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, người biểu diễn, chủ sở hữu quyền liên quan trong các trường hợp chuyển nhượng, chuyển giao quyền tác giả, quyền liên quan.

Đồng thời, khuyến khích tạo ra, khai thác và phổ biến sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí được tạo ra từ ngân sách Nhà nước; tạo thuận lợi cho quá trình thực hiện thủ tục đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan, thủ tục xác lập quyền sở hữu công nghiệp; bảo đảm mức độ thỏa đáng và cân bằng trong bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Cùng với đó, tăng cường hiệu quả hoạt động hỗ trợ về sở hữu trí tuệ; nâng cao hiệu quả của hoạt động bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; bảo đảm thi hành đầy đủ và nghiêm túc các cam kết quốc tế của Việt Nam về bảo hộ sở hữu trí tuệ trong quá trình hội nhập.

Trình bày Báo cáo thẩm tra về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban Pháp luật tán thành việc sửa đổi Luật với các lý do như đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Các tài liệu trong Hồ sơ dự án Luật đã đáp ứng yêu cầu quy định tại Điều 64 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ hai.

“Về cơ bản, nội dung của dự thảo Luật đã đáp ứng cam kết trong các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, nhất là Hiệp định CPTPP và Hiệp định EVFTA”, ông Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh.

Tuy nhiên, trên cơ sở các nội dung trên đây và Báo cáo thẩm tra đã gửi đến các vị đại biểu Quốc hội, Tờ trình và Hồ sơ dự án Luật, Ủy ban Pháp luật đề nghị các vị đại biểu Quốc hội tập trung cho ý kiến về 02 vấn đề Chính phủ xin ý kiến gồm: Quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước; việc thu hẹp phạm vi xử phạt hành chính đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Đồng thời, tập trung cho ý kiến về tính thống nhất của dự thảo Luật với hệ thống pháp luật; tính tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên. Các nội dung cụ thể liên quan đến từng nhóm vấn đề về sở hữu công nghiệp; về quyền tác giả, quyền liên quan; về quyền đối với giống cây trồng…

Soạn Luật Sở hữu trí tuệ thì phải rất trí tuệ

Cho ý kiến tại cuộc thảo luận tổ về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá: "Đây là dự án luật khó. Mà khó như thế nên soạn Luật Sở hữu trí tuệ thì phải rất trí tuệ, chúng ta mới làm được luật này".

Vì vậy, các cơ quan của Quốc hội đã lắng nghe rất kỹ lưỡng ý kiến của các bên, nhất là cộng đồng doanh nghiệp, các doanh nghiệp nước ngoài cũng rất quan tâm đến việc sửa đổi, bổ sung dự án Luật Sở hữu trí tuệ của Việt Nam. Chủ tịch Quốc hội khẳng định, dự án luật có chất lượng tốt, cơ bản đáp ứng được các yêu cầu về cam kết quốc tế.

"Đồng thời, chúng ta có các thiết chế, chế tài để bảo vệ sở hữu trí tuệ tốt hơn, để khuyến khích đổi mới sáng tạo, phong trào start-up nhiều hơn", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Về 2 vấn đề Chính phủ xin ý kiến, Chủ tịch Quốc hội cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã bàn rất kỹ. Về nội dung chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ, sáng kiến, dự án… được tài trợ từ ngân sách nhà nước, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với phương án giao cho cơ quan chủ trì thực hiện, cũng phải tính đến cơ chế phân chia lợi ích hợp lý, cần hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, tác giả và cơ quan chủ trì.

Về vấn đề thu hẹp xử phạt hành chính đối với quyền sở hữu kiểu dáng công nghiệp, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ: “Qua nghiên cứu kỹ thấy rằng đối với những nước đang phát triển như Việt Nam, rất cần bảo vệ sở hữu trí tuệ, phải nghiêm hơn, thậm chí phải xử phạt hình sự. Trong khi, phạt hành chính tiện lợi ở chỗ cả người bị phạt và người được phạt đều chấp nhận và giải quyết rất nhanh”.

Cũng tại phiên thảo luận tổ, liên quan đến việc thu hẹp phạm vi xử lý hành chính trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, đại biểu Trần Công Phàn (Bình Dương) cho rằng Báo cáo tổng kết thi hành Luật Sở hữu trí tuệ cho thấy việc xử lý các vụ tranh chấp, xâm phạm quyền bằng biện pháp dân sự tại Tòa án chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ so với hàng chục nghìn vụ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bị xử lý bằng biện pháp hành chính và tập trung chủ yếu vào các tranh chấp liên quan đến lĩnh vực quyền tác giả.

"Với thực trạng như vậy, nếu loại bỏ biện pháp xử phạt hành chính đối với hành vi xâm phạm quyền liên quan đến sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí sẽ dẫn đến khoảng trống pháp luật trong việc kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp; tăng thêm gánh nặng cho hệ thống Tòa án hiện đang quá tải, cũng như tạo thêm thách thức cho đương sự khi sử dụng biện pháp tố tụng dân sự", đại biểu phân tích và đề nghị giữ nguyên như quy định hiện hành.

Cũng đề nghị giữ nguyên quy định nêu trên như Luật hiện hành, ĐBQH Nguyễn Thị Mai Phương (Gia Lai) cho rằng, quy định của Luật hiện hành tạo thêm cơ hội cho các chủ thể trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, đồng thời, không gây xáo trộn hoặc thay đổi hệ thống bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Bên cạnh đó, chi phí mà chủ thể quyền sở hữu trí tuệ đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, tên thương mại, bí mật kinh doanh và hành vi cạnh tranh không lành mạnh phải chi trả cho việc bảo vệ quyền thấp vì phần lớn chi phí này trong việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính đã được Nhà nước chi trả.

Còn đại biểu Lê Minh Chuẩn (Quảng Ninh) cho rằng, quy định cụ thể về việc quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước được trao cho tổ chức chủ trì một cách tự động và không bồi hoàn, đồng thời quy định bảo lưu quyền của Nhà nước trong một số trường hợp cũng như nghĩa vụ của tổ chức chủ trì. Đại biểu cho rằng quy định như vậy là phù hợp với chủ chương của Đảng, khuyến khích các cá nhân, tổ chức sử dụng ngân sách nhà nước đăng ký xác lập sở hữu trí tuệ dưới sự quản lý của Nhà nước.

Theo vietq.vn